قسمت دوم1ک
اولین کارگاه فنی ارتقاء کارایی مصرف آب با کشت محصولات گلخانه ای
آبکی و نزدیک زخم شکوفه در گوجه سبز، شروع و به محض بزرگ شدن لکه، بافتها تحت تأثیر قرار می گیرند، لکه ها خشک و از روشنی به قهوه ای تیره تبدیل و به تدریج عمیق می شوند (۳).
دلایل بروز نابسامانی
طی سالیان گذشته دلیل پوسیدگی گل گاه را به خاطر کمبود آب و کلسیم در منطقه ریشه می دانسته اند. ولی اخيرة Adams و Ho (۱۹۹۳) اظهار داشته اند این اختلال از تأثیر مرکب آناتومی، ژنتیک و فاکتورهای محیطی بروز می کند. بر اساس نظریات ایشان دلیل پوسیدگی گل گاه، فقدان تطبيق بين انتقال مواد پرورده ( مواد حاصل از فرآیند کربن گیری) به وسیله آوند آبکش و کلسیم به وسیله آوند چوبی، در طول بزرگ شدن سریع سلول در بافت جفت می باشد. به طور مثال تقابل بین آهنگ رشد میوه و تحصیل کلسیم در انتهای میوه و شرایط محیطی، تأثیر قابل توجهی بر وقوع پوسیدگی گل گاه دارند، حساسیت ژنتیکی هم از موجبات اصلی این اختلال اند. از نظر آناتومی فقدان کلسیم به صورت فوری ( لحظه ای) باعث خرابی بافتها می شود و باعث پیشرفت این بی نظمی ( اختلال ) می شود.
بیشتر باعث پوسیدگی گل گاه می شود
این مشکل ممکن است حتی در موقعی که در منطقه ریشه کلسیم نسبتا زیاد است اتفاق بیفتد. هنگامی که کلسیم میوه کاهش پیدا می کند احتیاجات دیواره سلولی و غشاء سلولی برآورده نمی شود. کمبود مواد سلولی به خاطر ضعیف شدن دیواره سلولی و از دست رفتن خاصیت تراوایی غشاء سلولی دلایل اصلی نشانه های پوسیدگی گل گاه می باشد. تنگی بافت آوندی مخصوصا در موقعی که میوه در حال رشد است باعث حساسیت بیشتر مناطق انتهائی میوه به کمبود کلسیم می شود. تعداد غلاف های آوندی از تند کاهش پیدا می کند (1) و در طول دو هفته بعد از گل شکفتگی ، نمو سریع میوه نشان می دهد که تراکم غلافها کاهش پیدا کرده است.
این مسائل مهمه باعث کاهش سریع غلظت کلسیم در بافت میوه می شود (۱۰). تنش آبی، رطوبت نسبی روزانه کم، نور و درجه حرارت زیاد باعث پوسیدگی گل گاه می شود (۲۱ و ۲۹). به نظر می رسد تمام این تنشها انتقال کلسیم به میوه را کاهش می دهد. رطوبت روزانه پائین و درجه حرارت زیاد، تعرق را زیاد می کند و بنابراین کلسیم بیشتر جذب برگ و کمتر جذب میوه می شود. برعکس رطوبت زیاد تعرق را کاهش داده و بنابر این تجمع کلسیم در برگ کم و در میره افزایش می یابد (4).
سرعت بزرگ شدن میوه تقاضا را برای کلسیم جهت ساخته شدن غشاء سلولی بیشتر می کند و این به خاطر بزرگ شدن سلولها می باشد (۱۳). Dekock و همکاران مشاهده کردند گوجه های تنک شده ( یک یا دو میوه به هر خوشه) دارای اندازه بزرگتری اند ولی متعاقبا بیشتر تحت تأثیر پوسیدگی گل گاه قرار می گیرند. نابسامانی پوسیدگی گل گاه در شرایط شوری شدت می یابد. شوری به علت کاهش جذب آب، جذب کلسیم و مقدار کلسیم میوه را کاهش می دهد (4).
افزایش شوری با عناصری مثل منیزیم و پتاسیم به خاطر اینکه با کلسیم رقابت می کند نسبت به کلرید سدیم، بیشتر باعث پوسیدگی گل گاه می شود (4). به طور مشابه ازت به شکل آمونیم در مقابل ازت نیتراته نیز پدیده مذکور را بیشتر شدت می بخشد (۸ و ۲۱). توسعه آوند چوبی در داخل میوه هم با شوری محدود می شود(1) و باعث کاهش حرکت کلسیم به قسمت انتهای میوه می شود. شوری بالا باعث بالا بردن کیفیت میوه از نظر مقدار ماده خشک، مقدار قند، اسیدیته و عمر ماندگاری می شود علی رغم اینکه عملکرد را کم و خطر پدیده پوسیدگی گل گاه را زیادتر می کند.
از دید کلی نابسامانی پوسیدگی گل گاه به صورتهای زیر اتفاق می افتد. هنگامی که یک دوره رشد همراه شود با کم و زیادی نور ( آفتابی و ابری)، روزهای طوفانی (گرد و خاکی)، درجه حرارتی اضافی که باعث کاهش رطوبت نسبی می شود و در نتیجه تعرق افزایش یافته و بنابر این آب بیشتری به برگها رانده می شود و از میوه دور می ماند. بنابراین در گلخانه جهت کاهش دما تهویه کافی لازم است. تا کاهش دما می تواند از کاهش رطوبت جلوگیری کند و حرکت کلسیم به سمت میوه بیشتر شود. افزایش نور باعث افزایش پدیده فتوسنتز شده و اگر با افزایش دما همراه شود تقاضا برای کلسیم را افزایش می دهد. همچنین اگر شوری متأثر از سطوح زیاد نیترات آمونیم باشد شانس به وجود آمدن این نابسامانی بیشتر می شود.
کنترل
پدیده پوسیدگی گل گاه نسبتا شناخته شده است اما کنترل آن در عمل همیشه میسر نیست برای مثال نوسانات کمبود آب خاک این پدیده را افزایش می دهد ( ۲۱ و ۲۶) بنابراین پوشش ( مالچ) ممکن است این پدیده را به واسطه کاهش دادن تلفات آب، کاهش دهد. در کنترل پدیده پوسیدگی گل گاه دستورالعمل زیر می تواند مفید باشد:
– در ابتدا باید مطمئن شد که منطقه ریشه کلسیم کافی وجود دارد و غلظت کاتیونهای رقیب مانند پتاسیم و کلسیم از حد مجاز بیشتر نباشد. پتاسیم و منیزیم به ترتیب نباید از ۶۰۰ و ۸۰ میلی گرم در لیتر بیشتر شوند. ليكن وجود بیشتر از ۵۰۰ میلی گرم در لیتر سدیم تأثیر کمی بر جذب کلسیم و نابسامانی پوسیدگی گل گاه دارد(۲)
– دوم شوری منبع آب نباید بیشتر از 4 تا 5 که باشد (۲).
– سوم از دمای زیاد در موقع روز و رطوبت کم بایستی پرهیز کرد. مه پاشی داخل گلخانه باعث کاهش پدیده پوسیدگی گل گاه می شود. بالاخره در تمام نابسامانی های فیزیولوژیکی رقمهای مختلف دارای حساسیتهای مختلف اند.
عارضه لکه و خال زرد1
خالها یا لکه های زرد مخصوصا در تابستان بیشتر در اطراف کاسه گل و شاخه های میوه بالغ دیده می شوند. در میوه سبز خالها سفیدند و تعدادشان کمتر است. این خالها جذابیت و عمر ماندگاری میوه را کاهش می دهند( 16). سلولهائی که در منطقه خالهای طلائی اند حاوی مقادیر زیاد نمکهای کلسیم به صورت توده ای ( کریستال) هستند
دلایل
این خالها نشانه کلسیم اضافی در میوه می باشد. Dekreij و همکاران به این نتیجه رسیدند که تحت شرایط رطوبت زیاد هوا و نسبت زیاد، کلسیم بیشتری به میوه انتقال پیدا می کند و باعث افزایش خالهای زرد می شود. اضافه شدن فسفر باعث اضافه شدن شدت جذب کلسیم و افزایش خال ها می شود. بر اساس نتایج تحقیق اگر نیترات اضافه و یا CL, پ K , NH و یا EC در تغذیه کاهش یابد سطح لكه های زرد کاهش می یابد، دلیل آن این است که با کاهش جذب کلسیم خالهای زرد کاهش می یابد. وقتی که دما در طول فصل رشد اضافه می شود، لکه های زرد زیاد می شوند مخصوصا هنگامی که متوسط دمای گلخانه بیشتر از معمول می شود. تا وقتی که مقدار کلسیم میوه اضافه نشده دمای بالا ممکن است باعث رسوب کلسیم به صورت اکسالات در میره شود(14)
Gold sopt, gold speck
اولین کارگاه فنی ارتقاء کارایی مصرف آب با کشت محصولات گلخانه ای
کنترل
یکی از روشهای کاهش این نابسامانی جلوگیری استفاده از ارقام حساس می باشد( ۱۰). مقاومت ارقام به پوسیدگی گل گاه حساسیت آنها را به لکه های زرد بیشتر می کند (14). Sonneveld و Voogt (۱۹۹۰) نتیجه گرفتند افزایش EC در محلول مواد غذائی ایجاد لکه های زرد را کاهش می دهد همان طور که اضافه شدن و منیزیم این کار را انجام می دهد. در هر ۳ مورد مکانیزم طوری است که از جذب کلسیم اضافی جلوگیری شود. Ho و همکاران (۱۹۹۹) توصیه کردند در محلولهای هیدروپونیک : غلظت کلسیم را از ppm۲۰۰ به ۱۲۰ppm کاهش دهید، دمای میره را کاهش و ازت کم ولی کافی ppm۱۸۰، پتاسیم کافی نه خیلی زیاد (ppm 400) و بالاخره از تخلیه کامل فسفر (25ppm) جلوگیری به عمل آورید . بر اساس این دستورالعمل لکه های زرد کاهش می یابد در حالی که از پوسیدگی گل گاه هم جلوگیری می شود
عارضه ترک خوردگی میوه
ترک ها به صورت دو ایری متحدالمرکز و یا به صورت شعاعی در اطراف محل جدا شدن میوه از ساقه ایجاد می شوند.
دلايل
ترک خوردگی میوه یک نابسامانی پیچیده می باشد. در جاهائی که در زمان رسیدن میوه، بارندگی داریم مشکلات و تلفات در این ارتباط بیشترند. میوه ترک خورده به آفات و امراض حساس می شود. Peet (۱۹۹۲) با تلفيق تمام عوامل زراعی و محیطی، این نابسامانی را به صورت زیر توضیح داده است :
ترک میوه هنگامی که جریانی از محلول غذایی و به خصوص آب، در زمان رسیدن میوه، وارد آن شود و یا دیگر عواملی که باعث کاهش مقاومت پوست گوجه شوند، اتفاق می افتد. افزایش دمای میوه فشار گوشت میوه به پوست را زیاد می کند که نتیجه آن مشاهده ترک در میوه رسیده می باشد. در میوه سبز، عمل ترک خوردن بعد از مرحله رسیدن اتفاق می افتد، هنگامی که ترکهای کوچکی که قبلا به وجود آمده بودند بزرگ و قابل رویت می شوند. در شرایط نور زیاد مخصوصا بر روی میوه هائی که در معرض سایه قرار ندارند شدت ترک خوردگی زیادتر است. نور زیاد، دمای میوه را زیاد می کند، آهنگ رشد میوه را سریع تر و بنابراین ممکن است ایجاد ترک خورگی کند. رطوبت زیاد خاک الاستیسیته پوست میره گوجه را کاهش می دهد. کم بودن الاستیسیته باعث رشد سریع میوه می شود و بنابر این شکاف های کوچک، بزرگتر و قابل رویت می شوند. گیاهانی که در رطوبت خاک کمتر قرار گرفتند دارای رشد کندتر و ترکهای کمتر هستند. تغییرات در رطوبت خاک در طول مرحله رشد میوه بر مقاومت پوست میوه گوجه تأثیر می گذارد. هر چه مقدار رطوبت خاک کاهش یابد مقاومت پوست گوجه فرنگی زیادتر می شود. در حقیقت تغییرات رطوبت خاک از کم تا زیاد در مقایسه با هر رژیم رطوبتی ثابت دیگر در دوره رشد بیشتر باعث کاهش استحکام پوست میوه می شود. این تغییرات معمولا هنگامی اتفاق می افتد که خشکی به وسیله آبیاری یا باران قطع می شود. ترک در اثر رطوبت هوا و یا آبیاری بارانی هم ایجاد می شود. زیرا آب از طریق این ترکها وارد میوه
1 – Fruit Craking
اولین کارگاه فنی ارتقاء کارایی مصرف آب با کشت محصولات گلخانه ای
می شود. در گلخانه آب اضافی ایجاد شکاف به صورت شعاعی را افزایش می دهد. این در حالی است که در کشت گوجه فرنگی در مزرعه، پدیده ترک در سطوح بالای رطوبت گزارش نشده است (۲۰). خصوصیات اندامی گونه های حساس به ترک خوردگی عبارتند از :
اندازه بزرگ میوه، مقاومت و قابلیت کم انعطاف پذیری پوست هنگام صورتی شدن میوه در مرحله رسیدن، پوست نازک، فرابر نازک، قطر کم کرتین، تعداد کم میوه در هر گیاه و میوه هائی که در معرض سایه انداز شاخ و برگ نباشند (۱۹). اگر چه اصلاح پدیده ترک خوردگی به خودی خود مشکل است ليكن ارقام تجارتی گوجه فرنگی به گونه ای اصلاح شده اند که هم دارای پوست سخت بوده به ترک خوردگی مقاومن هستند. بنابر این تلفات ناشی از حمل و نقل گوجه فرنگی در مزرعه کاهش یافته است. علاوه بر این بیشتر محصولات در زمانی که حساسیت کمتری به ترک خوردگی وجود دارد ( مرحله بلوغ سبز) برداشت می شوند. در مناطق دارای بارندگی زیاد پدیده ترک خوردگی بیشترین معضل برای تولید گوجه فرنگی تجاری می باشد.
کنترل
عمليات زراعی که باعث رشد نسبتا آهسته و یکنواخت گیاه و همراه با رطوبت کم خاک باشد مشکل ترک خوردگی میوه را کمتر می کند (۱۹). در مزرعه، عامل پدیده ترک خوردگی را مربوط به نوسانات منبع آب می دانند. به عنوان نمونه هنگامی که دوره طولانی خشکسالی با یک بارندگی سنگین همراه شود پدیده ترک خوردگی اتفاق می افتد. عملیاتی که دمای روزانه میوه را کاهش دهد باعث کاهش ترک در میوه می شود، برای رسیدن به این مهم در مزرعه بایستی پوشش سبزینگی را حفظ کنیم و در گلخانه باید اختلاف دمای شب و روز را به حداقل برسانیم و دمای شب را به تدریج اضافه کنیم تا به دمای روز برسد. هم در گلخانه و هم در مزرعه بایستی برداشت در مرحله رسیدگی صورتی انجام گیرد و از گونه های مقاوم به ترک خوردگی استفاده کرد.
عارضه زنگار- ترک خوردگی کوتیکول1
زنگار یک نابسامانی در پوست گوجه فرنگی است که با ایجاد شکافهای موئی شکل غیر قابل روئیت، ۲۵ درصد سطح میوه را می پوشانند (5). میوه زبر است و هنگامی که لمس می شود ترکها بیشتر از قسمتهای صاف است . بعضی اوقات پوست میوه از بین رفته و به طور معنی داری عمر ماندگاری میوه های برداشت شده کم می شود (۱۲). هنگامی که میوه نزدیک به بلوغ است شکافها ظاهر می شوند. تقریبا شروع این نابسامانی از 6 یا 7 هفته پس از تشکیل میوه شروع می شود. در اول و آخر فصل تولید شیوع آن بیشتر است (5).
دلایل
شناخت درستی از زنگار نه در مزرعه و نه در گلخانه وجود ندارد. زنگار در کشتهای بی خاک در مقایسه با نابسامانی ترک خوردگی رایج تر است ولی شرایطی که برای ترک خوردگی مناسب باشد برای زنگار هم مناسب است . احتمال می رود در هر دو حالت توسعد لایه محافظ پوست نمی تواند با بزرگ شدن میوه هماهنگ باشد. رقمهای با حساسیت بالا نسبت به زنگار دارای یک محافظ پوست به همراه دیواره سلولی هستند که ۸۰ درصد ضخیمتر از میوه های بدون ترک است (۹).
این ممکن است نمایانگر یک اپیدرم با قابلیت انعطاف کم و سخت باشد (همان شرایطی که برای ترک خوردگی پیش می آید). میوه ها با روند رشد زیاد در مرحله بلوغ بیشتر تحت تأثیر زنگار قرار می گیرند (5). نسبت کم میره به برگ باعث افزایش زنگار می شود که این مهم احتمالا به خاطر افزایش شدت رشد میوه صورت می گیرد. این حالات ممکن است در اوایل برداشت نمایانگر شود چون هم مقدار و تراکم میوه کم شده است. Emmons و Scott (۱۹۹۹) نتیجه گرفتند مقدار زنگار با مقدار بارندگی در طول ۲ هفته قبل از برداشت بستگی دارد.
Russeting/ Cuticle cracking
کنترل
برای کنترل زنگار در سیستمهای بدون خاک، موارد زیر پیشنهاد می شود انتخاب رقم مقاوم، دوری از نوسان زیاد بین دما و رطوبت نسبی روز و شب، جلوگیری از تغییرات زیاد در هدایت الکتریکی محلول مواد غذایی و نگهداشتن حداقل Be= 3ds برای لایه های rockwool و کمترین برگ زدائی (۱۲). زمانی که نسبت سطح برگ به میوه ثابت و شدت رشد میوه کاهش یابد زنگار بهتر کنترل می شود. Emmons و Scotr برای مقابله با این نابسامانی در مزرعه پیشنهاد کردند: از گیاهان داربستی استفاده شود، از شاخ و برگ در مقابل بیماریها و امراض در طول برداشت محافظت شود تا میوه در مقابل نور مستقیم قرار نگیرد، از رقم های مقاوم استفاده و در نهایت اگر ممکن است میوه را قبل از زمان بارندگی برداشت گردد.
عارضه آماس
این نابسامانی اغلب با بیماری های باکتریایی و قارچی اشتباه می شود. در مراحل اول این نابسامانی لکه های آبلهای شکل بر روی برگ ظاهر می شود که شبیه پینه های تمایز نیافته است. ظاهر دانه دانه مانند که در لکه های آبله ای شکل تازه مشاهده می شود به دلیل ترک خوردگی بشره ( اپیدرم) می باشد که این موضوع به دلیل فشار درونی است که به بشره وارد می شود. این نمایانگر متورم شدن سلولهای پارانشیمی است این سلولهای پارانشیمی باد کرده عاقبت می تر کند. پارگی این سلولها بعد از دوره مشخصی باعث پیچیدگی برگها می شود و موقعی که سلولها خشک شدند ناحيه قهوه ای مانند پیدا می شود.
دلایل
این نابسامانی در تعدادی از گیاهان دیگر مثل سیب زمینی شیرین و کلم هم دیده می شود. در تمام حالات این پدیده به خاطر ورود آب اضافه تر از تعرق به برگ طی یک دوره چند روزه تعرق، اتفاق می افتد. Sagi و Rylski (۱۹۷۸) مشاهده کردند تحت رطوبت و آب اضافی علائم افزایش می یابد که احتمالا، دلیل کاهش تراکم نور و کم شدن توانائی گیاه در تعرق می باشد. ایشان همچنین اظهار کرده اند حساسیت به این بیماری در ارقام مزرعه ای اسرائیلی بیشتر از نمونه آن در اروپای شمالی می باشد.
Edema
اولین کارگاه فنی ارتقاء کارایی مصرف آب با کشت محصولات گلخانه ای
کنترل
در گلخانه یا اطاقک های رشد می توان این نابسامانی را کنترل کرد. کاهش آبیاری و تحریک تعرق به وسیله پارامتر هائی نظیر زیاد کردن تهویه، دمای زیاد و نور زیادتر، می تواند موثر باشد در مزرعه این نابسامانی فقط در صورتی ظاهر می شود که در یک دوره طولانی، آب، اضافه و تعرق، کم باشد. در مزرعه می توان با توقف آبیاری این نابسامانی را کنترل کنیم به جز در مواردی که در مورد مقدار آب ارقام مختلف تحقیق می کنیم.
منابع
١- نلسون، پاول وي . ۱۳۷۹. مدیریت گلخانه. ترجمه سازمان پارکها و فضای سبز تهران، جلد اول، انتشارات سازمان پارکها و فضای سبز تهران، 4۸۳ ص.-
2- Adams, P. 1999. Plant nutrition demystified. Proc. Int. Sym. Growing Media and Hydroponics. Ed.A. P. Papdopoulos. Acta Horticulturae 481, p 341-344.
3. Adams, P. and Ho, L.C. (1992) The susceptibility of modern tomato cultivars to blossom-end rot in relation to salinity. Journal of Horticultural Science 67,827-839.
4- Adams, P. and Ho, L.C. (1993) Effects of environment on the uptake and distribution of calcium in tomato and on the incidence of blossom-end rot. Plant and Soil 154, 127-132.
5- Bakker, J.C. 1988. Russeting (cuticle cracking) in glasshouse tomatoes in relation to fruit growth. Journal of Horticultural Science 63:459-463.
6- Belda, R.M. and Ho, L.C. (1993) Salinity effects on the network of vascular bundles during tomato fruit development. Journal of Horticultural Science 68, 557-564.
7. De Kreij, C. (1995) Latest insights into water and nutrient control in soilless cultivation. Acta Horticulturae 408, 1995.P.47-61.
8- DeKock, P.C., Inkson, R.H.E. and Hall, A. (1982b) Blossom-end rot of tomato as influenced by truss size. Journal of Plant Nutrition 5, 57-62.
9. Den Outer, R.W. and van Veenendaal, W.L.H. (1987) Anatomisch onderzoek van tomaten met zwelscheurtjes. Groenten en Fruit 42, 40-2.
10- Elret, D. and Ho, L.C. (1986) Translocation of calcium in relation to tomato fruit growth. Annals of Botany 58, 679-88.
11- Emmons, C.LW. and J.W. Scott. (1997) Environmental and physiological effects on cuticle cracking in tomato. Journal of the American Society for Horticultural Science 122,797-801.
12- Hayman, G. (1987) The hair-like cracking of last season. Grower 107. Jan. 8, 1987. pp. 3-5.
13- Ho, L.C., Belda, R., Brown, M., Andrews, J. and Adams, P. (1993) Uptake and transport of calcium and the possible causes of blossom-end rot in tomato. Journal of Experimental Botany 44,509-518.
14- Ho, L.C., D.J. Hand and M. Fussell. 1999. Improvement of tomato fruit quality by calcium Ho, L.C., D.J. Hand and M. Fussell. 1999. Improvement of tomato fruit quality by calcium nutrition. Proc. Int. Sym. Growing Media and Hydroponics. Ed. A.P. Papadopoulos. Acta Horticulturae 481 p. 463-468.
15- Ilker, R., Kader, A.A. and Morris, L.L. (1977) Anatomical changes associated with the development of gold fleck and fruit pox symptoms on tomato fruit. Plıytopathology 67,1227-1231.
16- Janse, J. (1988) Goudspikkels bij tomaat: een oplosbaar probleem. Groenten en Fruit 43, 30-31.
17- Maas, E.V. (1984) Crop Tolerance. California Agriculture. October, 1984.
18- Papadopoulos, A.P. (1991) Growing greenhouse tomatoes in soil and in soilless media.Agriculture Canada Publication 1865/E Ottawa, Ontario.
19- Peet, M.M. (1992) Fruit cracking in tomato. Hort Technology 2, 216-223.
20- Peet, M.M. and Willits, D.H. (1995) Role of excess water in tomato fruit cracking. HortScience 30, 65-68.
21- Pill, W.G. and Lambeth, V.N. (1980) Effects of soil water regime and nitrogen form on blossom end rot, yield, water relations and elemental composition of tomato. Journal of the American Society for Horticultural Science 105,730-734.
22- Rudich, J. and Luchinshky, U. (1986) Water economy. In The tomato crop. Ed. J.G. Atherton andJ. Rudich. Chapman and Hall, London. P. 335-368.
23- Sagi, A. and Rylski, I. (1978) Differences in susceptibility to oedema in two tomato cultivars growing under vairous light intensities. Plıytoparasitica 6, 151-153.
24- Shaykevitch, C.F., Yamaguchi, M. and Campbell, J.D. (1971) Nutrition and blossom-end rot of tomatoes as influenced by soil water regime. Canadian Journal of Plant Science 51, 505-511.
25- Sonneveld, C. and Voogt, W. (1990) Response of tomatoes (Lycopersicon esculentum) to a unequal distribution of nutrients in the root environment. Plant and Soil 124, 251-256.
26- Tan, C.S. and Dhanvantari, B.N. (1985) Effect of irrigation and plant population on yield, fruit speck and blossom-end rot of processing tomatoes. Canadian Journal of Plant Science 65, 10111018.
