تاریخچه و چگونگی پیدایش بونسای – (فصل اول)

تاریخچه ی پیدایش بونسای را دارای اصلیتی ژاپنی دانسته و داشتن همچین گیاهان زیبایی را مدیون آنها می دانند .

طبق کشفیات و نقاشی هایی که توسط باستان شناسان از روی دیوارهای کاخ های امپراطوری چین باستان صورت گرفته است نقاشی هایی مبنی بر درختان کوچکی که در ظروف قرار دارند و حتی حمل این درختچه ها توسط کارگران و مستخدمان چینی و حکومتی خود موید و نشان دهنده تاریخچه و ابداع گران بونسای دارد .

خصوصیات بونسای چینی

شکل دادن به این گیاهان به صورت اژدها ، پرنده یا سایر حیوانات از خصوصیات بونسای چینی است و تصاویر این درختان مینیاتوری را bonsai مینامیدند .

شکل گیری نام بونسای

نام این گیاهان که امروزه آن را بونسای می نامیم از آنجا شکل گرفته است .اما اصلیت واژه بونسای که به صورت  بون-سای تلفظ می شود شامل دو لغت ژاپنی Bon معنی به معنای ظرف یا گلدان کوتاه و کم عمق و Sai معنی به معنای گیاه می باشد . 

پنج عنصر تشکیل دهنده طبیعت

محققینی که در این زمینه تحقیق نموده اند اغاز پیدایش این هنر در چین را مصادف با ارایه شدن نظریه پنج عنصر تشکیل دهنده طبیعت یعنی آب ، آتش ، چوب ، فلز و زمین می دانند .

نظریه دانشمندان چینی در مورد طبیعت

نظریه دانشمندان آن زمان چین طبیعت را به صورت طرحی در مقیاس کوچک به عنوان نمودی از افسانه و جادو معرفی نمودند .

تاریخچه بونسای در کشور ژاپن

از چین که بگذریم نوبت به کشور ژاپن می رسد و تاریخچه بونسای در ژاپن : نظرات در مورد پیدایش و آورده شدن بونسای به ژاپن متفاوت است اما آنچه در کتاب ها ذکر شده است در حدود 2000 سال پیش نیز بونسای در ژاپن شناخته شد که برای نخستین بار توسط راهب های مکتب ذن به مردم آموزش داده شده است .

حالت مثلثی بونسای

ژاپنی ها در پرورش دادن بونسای ها معمولا بر تعادل نظم و فرم دادن به درختان به حالت مثلثی شکل در قسمت خارجی آن اصرار داشتند .

نماد خداوند در بونسای

 که این نوع شکل دهی به بونسای برای آنها به نوعی نماد خداوند را نشان میداده است در راس مثلث و در شاخه های پایین نماد زمین و شاخه های سمت چپ و مرکز و راست آن نماد مردم بوده است .

کاشت یک درخت در قابلمه سفالی

راهبان مکتب ذن در ریاضت اقتصادی شدید به این ایدولوژی رسیده بودند که با یک درخت در قابلمه ای که از جنس سفال است می توانند جهان را رهبری کنند .

کیوتر ژاپن نمایش بونسای

گذشته از این حواشی بالاخره در قرن هجدهم به نمایش گذاردن این درختان کوچک در کیوتو ژاپن مرسوم گشت و افرادی که در این زمینه مهارت بالایی داشتند هر یک نمونه ای از بونسای ها و در حقیقت هنر خود را برای تماشاگران به نمایش می گذاردند .

بونسای کالای تجاری

بازدیدکنندگان کیوتر ژاپن به بونسای ها امتیاز داده و رتبه بندی می نمودند . گسترش بونسای به عنوان یک کالای تجاری نیز در ژاپن از انجایی آغاز شد که برای توسعه این منظور کتاب ها و ابزارهای مناسب برای فرم دهی گیاهان از جنس های آهن و مس و همچنین گلدان های زیبا به صورت انبوه تولید گردید .

موزه هنر توکیو اولین نمایشگاه بونسای

بالاخره اولین نمایشگاه بونسای در سال 1928 میلادی در موزه هنر توکیو برپا شد و واژه بونسای به سرعت به وسیله مسافران و توریست هایی که به ژاپن سفر می نمودند در سراسر جهان پراکنده شد .

نظر مردم عادی در مورد بونسای

به طور کلی مردم عادی بونسای را درختچه کوچکی می دانستند که گویی تقلیدی زیبا دقیق و ظریف از درختان بزرگ موجود در طبیعت است که در گلدان های کوچک خانگی قرار گرفته اند .

نمایشگاه های بونسای در سراسر دنیا

پس از مدتی بونسای های بی نظیری با حظور در نمایشگاه هایی در لندن و پاریس به اروپاییان عرضه گشت. در نهایت در اوایل قرن بیستم این هنر به صورت کامل در انگلستان عرضه و معرفی شد و در سال 1980 میلادی تدریجا توجه عموم مردم را در سایر کشورهای متمدن جلب نمود .

پروسه تاریخی پیدایش بونسای در ایران طبق تحقیقات صورت گرفته در حدود 35 سال پیش توسط اساتید ایرانی اقدام به پرورش این نوع گیاهان زینتی شده است .

سبک ها و فرم های مختلف شکلدهی هنر بونسای :

طبق تاریخچه بونسای در مورد نوع سبکهای بونسای اطلاعات زیادی در دسترس نیست اما این جانب با مطالعه و بررسی سایت ها وکتاب هایی که در این زمینه توسط اساتید مطرح نوشته شده است سعی نموده ام بهترین نوع نگارش همراه با عکس های مربوط به هر بخش را با در بهترین حالت در اختیار شما عزیزان قرار دهم .

سبک های مختلف بونسای ( فرم و اصول فرم دهی درختچه های زینتی )

بونسای هنریست ژاپنی که گوی سبقت را در دوره ای از تاریخ از چینی ها ربودند و با سرعت بیشتری از آنها در این زمینه شروع به فعالیت نمودند . قبل از ورود به تلاش های گسترده ژاپنی ها در این زمینه قدری از هنرهای سایر اقوام را در این زمینه اشاره ای کوتاه نماییم خالی از لطف نیست :

1 – سبک پنجینگ Penjing

طبق تاریخچه بونسای در چین که در آن علاوه بر درختان مینیاتوری با استفاده نمودن از وسایل و اجزایی مانند مجسمه و سنگ نمایی از منظره را خلق می کنند .

2 – سبک هون نون بو Hon non bo

در ویتنام که با اضافه نمودن آب به این منظره طرحی از جزیره را بوجود می آورند.

و …

اما در سنت ژاپنی باید این موضوع را بدانید که هر بونسای باید از یک سبک تعریف شده و مشخص پیروی کند . این سبک ها در حال حاضر به بیش از 100 نوع شناخته شده رسیده است . این سبک ها بر اساس معیارهای مختلفی دسته بندی می گردند که وابسته به جهت تنه

یا تعداد تنه ها و غیره دسته بندی می شوند برخی از این اصول که سبک ها را شکل می دهند را در زیر اشاره می نمایم

جهت تنه  :

سبک های بسیاری بوجود آمد در طی دوره های زمانی که معیار پیدایش آنها بر اساس جهت تنه اصلی بونسای می باشد .

اصطلاحات و عبارات مختلفی در این مجموعه به کار برده می شوند و شامل مواردی است که راس تنه اصلی درخت مستقیما از مرکز ورودی تنه به خاک به سمت بالا می رود ( فرم های راست مانند چوکان Chokkan )

یا نسبتا کمی متمایل از قسمت مرکزی ورودی تنه به خاک می باشد مانند (شو – شوکان Sho –shokan).

مویوگی Moyogi

و یا تنه به شدت متمایل به یک سمت باشد مانند ( چوشاکان -Shak-kanchu)

و دای شاکان (Dai-shakkan)

و یا در نهایت متمایل به زیر نقطه ای است که در آن قسمت تنه وارد خاک شده است . مانند ( سبک آبشاری (Cascade)

و یا کنگای (Kengai)

. سطح پوست درخت و تنه :

گونه ای دیگر از سبک ها وجود دارند که بافت و شیار های پوست درخت و در نهایت شکل تنه درخت را توصیف می نمایند .

به عنوان مثال بونسایی با انشعاب عمودی و یا حتی دارای حفره در تنه که به نام Sabakan معروف بوده و معرف همه دوستان میباشد .

و یا بونسای هایی با تنه پیچ خورده که با نام نبیکان Nebikan شناخته می شود .

از بونسای های معروفی دیگری که در این شیوه شناخته می شوند می توان سبک های بونسای شاخه خشکیده

Dead wood bonsai

یعنی درختانی که شاخه های قابل توجه خشکیده و یا زخم هایی در تنه دارند .

محل قرارگیری ریشه ها و تنه :

با وجود اینکه اکثر بونسای هایی که معرف حضور شما هستند کاملا در خاک کاشته شده اند و روی قسمت های ریشه آن ها کاری صورت نگرفته است.

اما سبک هایی نیز در این زمینه موجود می باشند که درختان در سنگ یا صخره کاشته می شوند . به عنوان نمونه سبک ریشه روی سنگ دشوجو

Deshojo

و یا سبکی که درختان تماما در بالا یا دو طرف صخره ای بزرگ ریشه دارند مانند ایشیزوکی

Ishizuki

.

تنه های متعدد :

طبق تاریخچه بونسای در این گونه سبک ها آن چه باعث تفاوت آن با سایر سبک ها می گردد دسته بندی آنها بر اساس تعداد تنه می باشد .

به عنوان مثال سوکان Sokan

برای بونسایی با تنه دو تایی از یک ریشه یا سوجو Sojo

برای دو درخت جدا و مجزا ویا سبک سامبون یوسه Yose-sambon

برای سه درخت و الی اخر .

 پیکر بندی تنه ها نیز با سبک های خاصی دسته بندی و توصیف می گردند به عنوان مثال فرم موجی

Netsunagari

یا فرم کلک Ikadabuji

 برای درختان متعددی که از یک ریشه متصل رشد می یابند و اصطلاح کلی یوسه یویه

Yose-ue

برای درختان متعدد و به تعداد زیاد که ریشه هایشان از هم جدا می باشد .

حال که به صورت کلی اطلاعات مختصری را به شما عزیزان دادیم نوبت به این می رسد که بحث را باز کرده و به صورت جامع تر برای افرادی که می خواهند در این زمینه کار کنند یا عاشق این هستند که بونسایی را که با دستان خود پرورش داده اند را داشته باشند در اختیار شما عزیزان قرار دهیم .

یکی از مسایل بسیار مهم دربونسای فرم بونسای می باشد که خط و مشی باقی کارها را در زمینه ساخت بونسای در اختیار شما قرار می دهد که به عنوان مثال در کدام جهت گیاه را پرورش دهیم به کدام سمت بپیچانیم ریشه ها کجا قرار گیرد یا چه درختانی در کنار هم زیبا می شوند زوج باشند یا فرد و . . . 

شرایط و موقعیت رشد گیاهان در طبیعت

شرایط و موقعیت رشد گیاهان در طبیعت با هم فرق های بسیاری دارد .

تعدادی از گیاهان هنگامی ایده ال ترین رشد را دارند که در محیطی با نور زیاد ، فضای کافی برای پخش شدن ، آب کافی و به طور کلی شرایط مساعد قرار گرفته باشند .

نکته

اما برخی دیگر که بخش اعظمی از بونسای ها در این گروه قرار می گیرند در شیب کوه ها و یا صخره های ساحلی و یا در فضایی کوچک رشد می کنند که با شرایط طبیعی که باید در آن قرار می گرفتند تناسب زیادی ندارند مانند گیاهانی که در حال گذر از مسیر هایی که به شمال کشور ختم می شود در کوه ها و صخره ها رشد کرده اند و مطمعنا شما عزیزان و دوستداران گل که به زیبایی علاقه مندین آن ها را دیده اید .

در این گروه برگ ها برای کسب روزی و بدست آوردن نور خورشید و هم چنین منابع آبی به سمتی متمایل شده و شاخه های خود را از جهت باد دور نگه می دارند .

نکته مهم در اینجا خلاصه می شود که هر موجودی برای بقا باید با نیروهای طبیعی مقابله کند و به همین جهت است که درختان اشکال متنوع و بی شماری دارند که بیشتر مواقع از نظر بیننده زیبا و فریبنده می باشند .

این را بدانید یک علاقه مند به بونسای و یک باغبان ماهر این درختان و اشکال مختلف آنها را به ذهن خود می سپارد تا بتواند مشابه آن را در بونسای خود اجرا نماید .

همیشه به خاطر داشته باشید قبل از اینکه بخواهید بونسایی را پرورش دهید اطلاعاتی را در مورد عادت رشد گیاه قبل از انتخاب فرم بونسای بسیار ضروری و حیاطی است .

اطلاعات مهم دیگر در مورد فرم دهی که باید شما بدست بیاورید و من به امید خدا در مقاله های خود آن ها را توضیح خواهیم داد مانند روش های هرس تربیت پرورش و سیم بندی را بدست آورید .