منبت کاری چیست؟

تاریخچه منبت کاری.

تفاوت آن با معرق کاری چیست؟

منبت کاری روی چوب

چگونه منبت کاری کنیم؟

منبت کاری با چوب

منبت کاری

منبت کاری یکی از هنرها و صنایع دستی است. در این هنر نقش‌ها به صورت نقش برجسته روی زمینه کار قرار می‌گیرند.

این هنر یکی از شاخه‌های منبتکاری است ولی این هنر بیشتر به صورت کنده کاری روی چوب اجرا می‌شود.

ملایر به عنوان پایتخت جهانی منبت در سازمان میراث فرهنگی به ثبت رسیده.

تاریخچه منبت کاری

منبت کاری درجهان

از هزاران سال پیش مردمان عادی از چوب به عنوان ماده اولیه ارزان و در دسترس استفاده می کردند از این رو نمیتوان تخمین دقیقی از تاریخچه این هنر در جهان به دست داد.

از طرفی ماندگاری چوب در برابر عوامل طبیعی چندان زیاد نیست و در اثر گرما، رطوبت و دیگر عوامل طبیعی دستخوش تغییر شده و فرسایش می یابد،

بنابراین از آثار چوبی منبت قدیمی اثری در دست نیست.

قدیمی ترین نمونه منبت موجود یک تندیس چوبی است که در مصر کشف شده و مربوط به ۲۵۰۰ سال پیش از میلاد است.

البته مجسمه چوبی بت شیگیر با ۱۱۰۰۰ سال قدمت را می توان قدیمی ترین اثر کنده کاری روی چوب دانست.

منبت کاری در ایران

این هنر در ایران سابقه طولانی دارد و به زمان ورود اعراب و حدود ۱۵۰۰ سال پیش باز میگردد.

قدیمی ترین اثر منبت موجود در ایران یک در چوبی متعلق به مسجد جامع عتیق شیراز است. این در که مربوط به قرن سوم هجری است حدود ۱۲۰۰ سال قدمت دارد.

اوج هنر منبت ایران در دوره صفوی بود و در اواخر دوره زندیه و اوایل قاجاریه رو به افول نهاد.

امروزه، حرفه این حرفه مانند دیگر صنایع دستی در گوشه و کنار کشور پا بر جا است و به خصوص در شهرهایی مانند گلپایگان و آباده رونق مناسبی دارد.

از میان شهرهای ایران منبت کاری های اصفهان به واسطه تردد گردشگران خارجی و بناهای به جا مانده از دوران گذشته بیش از سایر مناطق کشور نزد جهانیان شناخته شده است.

سقف چوبی عمارت هشت بهشت یکی از نمونه های منبت کاری اصفهان است که مورد توجه بسیاری از بازدیدکنندگان خارجی قرار گرفته است.

تفاوت منبت کاری با تعریق کاری چیست؟

منبت به مفهوم کنده کاری است که بر روی چوب انجام می گبرد.
این حرفه هنری است که ریشه در تاریخ ایران دارد.
اولین هنرمندان منبت کار در واقع همان انسان هایی هستند که برای اولین بار از ابزار استفاده کردند.
شاید بتوان گفت کشف فلز و ساخت ابزار نقطع عطفی در هنرهای دستی همچون منبت کاری و معرق کاری است.
ابزار های تیز و برنده که با اشکال به خصوصی ساخته شده اند در دستان هنرمند صنعت کار به زیبایی هر چه تمامتر به کار گرفته میشود.

معرق به معنای نوعی از چیدمان است که تکه های ریز چوب را در کنار یکدیگر شکل می دهد.
تکه های ریز چوب های رنگارنگ طبیعی در کنار یکدیگر تبدیل به اشکالی زیبا و چشم نواز خواهند شد.
معرق چوب نوعی نقاشی است که بر روی چوب کشیده می شود و به جای قلمو و رنگ، از تیغه اره استفاده می شود.

چگونه منبت کاری کنیم؟

مانند هر صنعت دیگر برای شروع این حرفه در اولین قدم باید لوازم منبت کاری روی چوب را تهیه نمایید. این کار ابزار خاص خود را می خواهد که البته چندان گران قیمت و پیچیده نیستند.

چاقو، مغار و قلم از ابتدایی ترین وسایل این هنر چوب هستند.

برای کار حرفه ای با چوب علاوه بر مغارهای تخت و مورب، خمیده، تخت، کج، گیلویی و شفره به ابزارهایی مانند اره، رنده و سنباده نیز نیاز خواهید داشت.

منبت کاری با فرز انگشتی نیز میسر است و این ابزار به خصوص در پروژه های پیچیده مانند منبت کاری چهره روی چوب کاربرد دارد.

این کار بر روی چوب به عوامل مختلفی وابسته است و علاوه بر مهارت در کار با ابزار باید شناخت مناسبی از چوب و تکنیک های تراش آن داشت.

چوب درختانی مثل گردو، گلابی، نارون، راش و تبریزی کاربرد فراوانی در ساخت آثار منبت کاری روی چوب دارند.

منبت را میتوان در سه سبک حکاکی، برجسته نمایی و پیکر تراشی تقسیم نمود؛طرح های منبت کاری بسته به سبک متفاوت هستند.

طرح های آماده شده با روش های متفاوت روی چوب منتقل می شوند، و سپس هنرمند طرح ایجاد شده را کنده کاری می نماید.

منبت کاری با چوب

چوب مناسب برای منبت

چوبی مناسب برای کنده کاری است که دارای بافت ریز ومحکم باشد که معمولا از چوب های پهن برگان جنگلی استفاده میشود.

البته همه چوب های درختان پهن برگ برای کنده کاری مناسب نمی باشد چون بافت درشت وناهماهنگی دارند. مانند بلوط یا ملچ.چوب انتخاب شده برای این کار با ید سعی شود که بدون گره و پوسیدگی باشد.

عمل کنده کاریباید در راه چوب (جهت الیاف) انجام شود.یعنی همان مسیر رشد عمودی درخت.

اگر گره روی چوب وجود داشت و ناگزیر به عمل کنده کاری بودید با مرکز گره را به دو قسمت تقسیم نمود و از مرکز گره به سمت بیرون گره عمل مغار زدن را انجام داد تا گره از روی چوب کنده نشود.

چوب هایی که دراین هنر از آن استفاده میشود و در بازار ایران رواج بیشتری دارد شامل؛گردو،راش،چنار،توسکا،افرا و ممرز می باشد.البته از چوب درختان دیگر نظیر؛آبنوس،توت،پسته،ار غوان و.. نیز می توان برای منبت کاری استفاده کرد ولی کمیاب و گران می باشند.

ابزار منبت کاری

از ابزار مورد نظر می توان:

مغار، گیره، میز منبت، گیره نجاری، انواع سوهان،انواع کاغذ، چکش پلاستیکی یا چوبی، تیز کن برقی،انواع چوب، چسب چوب، قلم موئی، میخ کوب، کمد وسایل، ارَه ،لیسه، دریل، متر، سنگ نفت،لاستیک، زیرکاری و… را نام برد.

دراین میان مغار مهم ترین وسیله برای این کارمی باشد که ابزاری برای کندن و تراش دادن است.به طور کلی چهار نوع مغار استفاده می شود که عبارتند از؛

مغار تخت،نیم باز،گلویی یا گیلویی و شفره.

نگاه این هنر بر روی مبلمان

1)در ابتدا طرح به صورتخطوطی بر روی چوب کشیده می شود. برش هایی روی این خطوط بامغار زده میشود.

2)سپس زمینه را به عمق ۱ تا ۳ میلی متر خالی می کند تا طرح برجسته و حجم دار شودپس از اینکه این مرحله به پایان رسید،

3) منبت کاربا مغارهای ریزتراقدام به فرم دهی کامل می کندو بعدازیک مرحله سنباده کشی با قلم های بسیارظریف طرح را کامل می نماید.

الزامات يا مقدمات مورد نياز جهت راه اندازی شغل

ابتدا بايد دوره آموزشی به مدت 6 ماه (600 ساعت) جهت دريافت مدرک درجه 2 طی شود.
سپس هر چه تجربه بيشتر شود كيفيت محصول افزايش مي يابد.

ویژگی های متصدی شغل

گذراندن دوره آموزشی به مدت حداقل 6 ماه و داشتن علاقه، ‌حوصله و پشتكار فراوان.

نيازمندی های آموزشی شغل:

1- آشنایی مقدماتی با انواع چوب و ابزار كار به صورت شفاهی به مدت 20 ساعت
2- نحوه چسباندن طرح بر روي چوب و مشخص كردن خطوط به صورت عملی به مدت 40 ساعت
3- نحوه كندن چوب بوسيله ابزار كار به صورت عملي به مدت 0 40 ساعت
4- نحوه صاف و صيقلی كردن به صورت عملي به مدت 100 ساعت
5- نحوه پليستر كردن به صورت عملی به مدت 40 ساعت

بررسی قابليت افزايش ظرفيت شغلی

از آنجا كه اين رشته هنری، متقاضيان فراوانی در داخل ايران دارد،

لذا پيش بينی می شود تعداد 30 كارگاه با حدود 150 نفر راه اندازی شود (هر كارگاه 5 نفر).

برآورد تعداد فرصت های شغلی جديد

منبت‌کاری را می توان با هنرهای ديگر تلفيق كرد مانند منبت معرق، منبت خاتم و… همچنین میتوان تکه های چوب را به هم چسباند و مجسمه چوبی هم بسازید.

زمان مورد نياز براي راه اندازی شغل

بعد از گذراندن دوره آموزشی 6ماهه و سپس خرید وسایل آن می توان این کار را شروع کرد.

نتايج حاصل از راه اندازی شغل

1- نتايج اقتصادي شامل:
بهبود وضعيت اقتصادی خانواده و محل ايجاد درآمد و كاهش بيكاری

2- نتايج فرهنگي شامل:
بهبود و ارتقاء سطح فرهنگي و اشاعه فرهنگ.

منبع: http://honaryab.com/