فصل نهم
در این فصل در رابطه ی با علم شناخت و شناسایی اختلالات غذایی که ممکن است در گیاهان شما روی داده و بروز نماید صحبت خواهیم نمود .
باید در ابتدای امر خاطر نشان کنیم که اولین قدم در شناسایی نمودن اختلال غذایی این است که بتوانید توصیف دقیقی از آن اختلال داشته باشید و نیز اصطلاحات صحیحی در این زمینه ها به کار ببرید .
اختلال را چگونه شناسایی می کنند :
1 – باید توجه نمود که اختلال در کدام بخش از گیاه بروز نموده است :
الف – قسمت های بالایی گیاه که معمولا جوان تر هستند .
یا
ب – قسمت هایایینی گیاه که مسن تر می باشند .
2 – علائم روی کدام قسمت ها آسیب وترد نموده است :
الف – میوه های گیاه .
ب – ساقه ی گیاه .
پ – گل ها .
ت – برگ ها .
ث – نقاط رشدی گیاه .
3 – نشانه های ایجاد شده توسط اختلال چه هستند :
الف – آیا گیاه شما تغییر شکل پیدا کرده است ؟
ب – آیا در اصطلاح کوتوله مانده است ؟
پ – آیا دچار شاخه زایی زیاد شده است ؟
4 – آیا این علائم که ظاهر شده طبیعی می باشد :
الف – آیا بافت های گیاه تغییر رنگ داده اند ؟ مثلا نکروتیک یا همان قهوه ای رنگ شده است ؟ یا کلروز یا زرد رنگ شده اند ؟
ب – آیا از حالت طبیعی خارج شده و دفرمه گشته اند ؟
قبل از ادامه ی این بحث لازم است اصطلاحاتی که در اول بحث گفتم باید به صورت صحیح از آن اطلاع داشته باشید را کمی توضیح دهم چون در غیر این صورت ممکن است اشتباه متوجه گردید و در ادامه ی بحث با مشکل مواجه شوید .
اصطلاحات کلیدی و پایه ای مورد نیاز و استفاده در شناخت و توصیف نمودن آثار و نشانه های روی گیاه :
براحتی شما قادر خواهید بود بوسیله ی این اصطلاحات برای هر کارشناس خبره ی کشاورزی وضعیت کنونی گیاه خود و مشکلات احتمالی آن را توضیح دهید پس سعی کنید آن ها را حفظ نمایید .
1 – اولین مورد اصطلاح عمومی می باشد : این اصطلاح به این معنا و مفهوم می باشد که علائم در تمام گیاه و یا برگ پراکنده شده است و محدود به یک ناحیه نمی باشد .
2 – اصطلاح موضعی : به این معنا و مفهوم می باشد که علائم موجود محدود به یک ناحیه از گیاه مثلا بر روی یک برگ محدود شده است .
3 – اصطلاح منقوط : این اصطلاح به مفهوم ایجاد و ظهور لکه های نا منظم می باشد . که معمولا به صورت طرح و نقشی کم رنگ از قسمت های روشن و تیره است و در اغلب موارد با بیماری های ویروسی همراه می باشد .
4 – اصطلاح خشک شدگی : به معنای سوختگی ، نکروزه شدن و هم چنین خشک شدن و به صورت کاغذی در امدن می باشد .
5 – اصطلاح ایجاد تغییر رنگ سطوح زیر برگ : به این مفهوم می باشد که معمولا تمامی سطح زیر برگ دچار تغییر رنگ می گردد به عنوان مثال : سطح زیرین برگ بنفش یا ارغوانی رنگ می گردد که معمولا به دلیل کمبود فسفر می باشد .
6 – اصطلاح حاشیه : به معنای بروز نکروز و کلروز بوده که در اوایل ایجاد آن در حاشیه ی برگ مشاهده شده و به مرور زمان گسترش می یابد .
7 – اصطلاح فنجانی شدن : به این معناست که معمولا نوک برگ یا لبه های برگ به سمت پایین و یا بالا پیچش پیدا می کند . معمولا اگر گیاه دچار کمبود مس باشد لبه های برگ به داخل پیچیده و لوله ای می گردد . کمبود پتاسیم در گیاه نیز چنین علائمی را ایجاد خواهد نمود .
8 – اصطلاح کلروز بین رگ برگی : اصطلاح کلروز به خاطر داشته باشید که خود به معنای زرد شدن بوده و مجموع این اصطلاح به معنای این است که این مشکل در برگ فقط بین رگ برگ ها ظاهر گشته و بوجود می آید .
9 – اصطلاح شکنندگی بافت : به این مفهوم است که قسمت هایی از گیاه نظیر : دم برگ ها ، ساقه ها و هم چنین برگ ها از استحکام لازم برخوردار نیستند و به سادگی می شکنند و معمولا دلیل آن را می توان کمبود عناصر بور و کلسیم دانست .
10 – اصطلاح
Dieback
: به این معناست که نقاطی نظیر نقاط رشد و برگ ها نابود شده و از بین می روند . که این مشکل معمولا به دلیل کمبود کلسیم و بور می باشد .
11 – اصطلاح شطرنجی شدن : این اصطلاح به مفهوم این مطلب است که رگ برگ های کوچک برگ سبز رنگ هستند منتها بافت موجود بین رگ برگ ها زرد می گردد . از دلایل این مشکل می توان به کمبود منگنز اشاره نمود .
12 – اصطلاح کوتولگی : به این معنا است که گیاه مورد نظر کوچک تر و کوتاه تر از حالت عادی خود به نظر می رسد .
13 – اصطلاح نرمی بافت : مفهوم این اصطلاح این است که برگ ها به سادگی آسیب پذیر هستند و بسیار نرم می باشند . می توان دلیل آن را در بیشبود و زیاد بودن نیتروژن در بستر گیاه جستجو نمود .
بعد از بیان این اصطلاحات و بیان نمودن معنا و مفهوم آن ها قادر خواهیم بود ادامه ی بحث را با درک بیشتر این قضیه در خدمت شما باشیم .
بعد از این که علائم موجود در گیاهان خود را مشاهده نمودید و آن ها را برای خود و یا کارشناسان توصیف نمودید نوبت به تشخیص نوع اختلال موجود می گردد . این موضوع را به خاطر داشته باشید که تمامی اختلالات ایجاد شده ناشی از عدم وجود تعادل غذایی نمی باشند و ممکن است عامل دیگری سبب ایجاد این اختلالات شده باشد .
برخی از عوامل که ممکن است سبب بروز اختلال شوند البته غیر از عدم تعادل غذایی :
1 – آلودگی های موجود اعم از بستر گیاه ، آب ، هوا و . . .
2 – وجود آفات .
3 – علف کش ها .
4 – تنش های آبی .
5 – میزان شدت نور ودما .
6 – وجود بیماری های قارچی ، ویروسی ، باکتریایی یا در کل همان پارازیتی .
و . . .
اگر بخواهیم در رابطه با برخی از آن ها توضیح دهیم باید گفت که :
علائم تنش های آبی : تنش آبی به صورت کلی شامل کمبود میزان آب و یا بیشبود آب قادر است سبب پژمردگی یا همان فقدان تورژانس برگ ها گردد .
علائم آلودگی هوا :
1 – آلودگی هوا قادر است سبب سوختگی گیاه گردد .
2 – همچنین می تواند باعث منقوط شدن برگ گردد .
3 – قادر است سبب سفید شدن بافت برگ گیاه شما شود .
علائم اختلال ناشی از علف کش ها : استفاده ی بیش از حد مجاز از هر ماده ای حتی آب می تواند به گیاه شما صدمه وارد کند و اما استفاده ی بیش از حد مجاز از علف کش ها می تواند باعث ایجاد سوختگی در گیاه گردد . چنان چه از علف کشی نظیر
2,4-d
در نزدیکی گلخانه استفاده گردد امکان دارد باعث ایجاد تغییر شکل در برگ های گیاهان گردد درست مانند علائم ویروسی موزاییک توتون یا همان
TMW
.
اگر میزان شدت نور و یا دمای محیط گیاهان شما بیش از حد مجاز باشد قادر است سبب خشکی یا سوختگی برگ ها مخصوصا در قسمت های لبه ی برگ ها گردد .
نکته ی مهم در بروز علائم در کشت هیدروپونیک :
اگر اختلال غذایی ایجاد شده باشد :
معمولا تمامی گیاهان موجود در مزرعه و یا گل خانه ها علائم غذایی بوجود آمده را به صورت هم زمان نشان خواهند داد .
اگر اختلال ایجاد شده غیر غذایی باشد :
این علائم در این صورت تنها روی بعضی از گیاهان بروز می نماید و پیشرفت این علائم از گیاهانی که در کنار آن ها هستند ادامه خواهد یافت .
نکات و علائم کمبود و یا برعکس بیشبود یا همان مسمومیت عناصر ضروری غذایی بر روی گیاهان :
1 – عنصر نیتروژن :
اثرات مسمومیت با عنصر نیتروژن :
الف – توسعه یافتن ریشه ها محدود می گردد .
به عنوان مثال در گیاه سیب زمینی غده های تولیدی کوچک می گردد .
ب – این قبیل گیاهان معمولا به رنگ سبز تیره می شود و هم چنین سطح برگی زیادی ظاهر می گردد .
پ – عملیات گل دهی و نیز تشکیل شدن بذر ها محدود می گردد .
علائم کمبود عنصر نیتروژن :
الف – معمولا در اثر این کمبود در ابتدا برگ های پیرتر بر اثر نبودن میزان مورد نیاز کلروفیل زرد می گردد و سپس این عارضه به تمام گیاه سرایت می نماید .
ب – رشد گیاه متوقف شده ویا کند می گردد .
پ – معمولا برگ های جوان تر بیشتر سبز باقی خواهند ماند .
به عنوان مثال : در گیاهان گوجه فرنگی و ذرت دم برگ ها ، ساقه ها و هم چنین سطوح پایینی برگ ها ارغوانی و یا بنفش می گردند .
2 – عنصر فسفر :
اثرات مسمومیت با عنصر فسفر :
الف – در برخی موارد اگر میزان فسفر بیش از حد مجاز باشد کمبود عناصر روی و مس رخ می دهد .
ب – در صورت کلی علائم خاصی به آن صورت ذکر نشده است .
تاثیرات کمبود عنصر فسفر :
الف – رنگ دانه های موجود آنتوسیانین افزایش می یابند .
ب – گیاهان اغلب به رنگ سبز تیره در می آیند .
پ – گیاهان کوتاه و کوتوله باقی می مانند .
ت – بلوغ گیاهان متاسفانه به تاخیر می افتد .
ث – علائم کمبود عنصر فسفر در مرحله ی اول بر روی برگ های مسن خود را نشان می دهد .
3 – عنصر پتاسیم :
اثرات مسمومیت با عنصر پتاسیم :
الف – از جمله تاثیرات زیادی این عنصر در مرکبات می باشد که سبب ایجاد میوه هایی با پوست های کلفت می شود .
ب – مقادیر زیاد عنصر پتاسیم قادر است منجر به کمبود عنصر منیزیوم ، آهن ، منگنز و حتی روی گردد .
پ – این عنصر باید خاطر نشان کرد که به مقدار زیاد توسط گیاهان جذب نمی گردد .
علائم و اثرات کمبود عنصر پتاسیم :
الف – علائم کمبود عنصر پتاسیم در گیاهان به دو دسته ی تک لپه ای و دو لپه ای تقسیم می گردد :
تک لپه ای : در این گیاهان کمبود پتاسیم در ابتدا لبه های برگ ها و هم چنین نوک برگ ها را از بین خواهد برد .
دو لپه ای : در این گیاهان معمولا در ابتدا علائم کلروز ظاهر می گردد و بعد از مدتی کوتاه بلا فاصله خساراتی از جمله مردن بافت و یا همان نکروزه تیره رنگ در قسمت هایی از گیاه به صورت پراکنده ظاهر می گردد .
ب – به خاطر داشته باشید که این قبیل علائم در اولین علائم کمبود در برگ های مسن تر ظاهر می گردد .
4 – عنصر آهن :
اثرات مسمومیت ناشی از بیشبود عنصر آهن :
الف – اگر عنصر آهن محلول پاشی گردد به صورت نقاطی نکروزه برجا می ماند .
ب – ولی تا آنجا که مشاهده شده است جز در حالت قبلی در شرایط عادی چنین اتفاقی نخواهد افتاد .
اثار و علائم کمبود عنصر آهن :
الف – این علائم تقریبا مشابه با علائم کمبود عنصر منیزیوم می باشد با این تفاوت که ایجاد کلروز بین رگ برگی در این حالت معمولا در برگ های جوان تر ایجاد می گردد .
5 – عنصر منیزیوم :
اثرات مسمومیت در نتیجه ی بیشبود این عنصر :
الف – اطلاعات بسیار کمی درباره ی این علائم مشاهده شده وجود دارند که قابل ذکر نیستند .
علائم و اثرات کمبود عنصر منیزیوم :
الف – معمولا علائمی حاکی از کلروز ممکن است در نوک برگ ها و هم چنین لبه های برگ ها ایجاد گردد و نهایتا به سمت بین رگ برگ ها گسترش پیدا کند .
ب – این علائم یعنی کلروز بین رگ برگی معمولا در ابتدا در بین برگ های مسن تر گیاهان ظاهر می گردد .
6 – عنصر گوگرد :
تاثیرات ناشی از مسمومیت یا بیش بود عنصر گوگرد :
الف – در بعضی موارد باعث سوختگی برگ ها می گردد .
ب – رشد گیاه و همچنین اندازه ی برگ ها ممکن است کاهش پیدا کند
پ – در بعضی مواقع زردی بین رگ برگی مشاهده می گردد .
ت – در بیشتر مواقع علائمی در میان برگ ها مشاهده نمی گردد .
علائم و تاثیرات کمبود عنصر گوگرد :
الف – در صورت کمبود عنصر گوگرد معمولا برگ های گیاهان به صورت عمومی زرد می شوند و معمولا ایت اتفاق در مورد برگ های جوان تر و شاداب تر هم قابل مشاهده می باشد .
ب – به خاطر داشته باشید که بیشتر گیاهان با چنین مشکلی مواجه نخواهند شد .
7 – عنصر کلسیم :
اثرات مسمومیت و یا بیش بود عنصر کلسیم :
الف – بیش بود این عنصر به صورت معمول به هموراه بیش بود کربن می باشد ولی تاکنون علائم مهم و قابل ذکری مشاهده نشده است .
علائم و تاثیرات ناشی از کمبود عنصر کلسیم :
الف – در اثر کمبود عنصر کلسیم معمولا نوک ریشه ها خواهد مرد .
ب – رشد نمودن یا همان نمو جوانه ها محدود می گردد .
پ – نقاط نکروزه و یا حتی نواحی نکروزه در گیاهان بروز می نماید .
ت – بر عکس برخی کمبود ها در اثر کمبود عنصر کلسیم برگ های بالایی گیاه که جوان تر می باشند پیش از برگ های مسن دچار علائمی نظیر : خمیدگی و بد شکل شدن و نکروزه و . . . می گردند .
8 – عنصر مولیبدن :
اثرات مسمومیت یا بیش بود عنصر مولیبدن :
الف – این قبیل علائم به ندرت اتفاق خواهد افتاد .
ب – از جمله ی این علائم می توان به زرد طلایی شدن برگ های گوجه فرنگی اشاره نمود .
تاثیرات و علائم ناشی از کمبود عنصر مولیبدن :
الف – یکی از علائم کمبود عنصر مولیبدن را می توان به فنجانی شدن برگ ها و یا پیچیدگی لبه های برگ ها اشاره نمود .
ب – از دیگر علائم کمبود عنصر مولیبدن می توان به کلروز بین رگ برگی اشاره نمود که اول در برگ های مسن تر و یا میانی ظاهر شده و بعد به برگ های جوان تر و شاداب تر سرایت خواهد نمود .
پ – این علائم تقریبا مشابه کمبود عنصر نیتروژن می باشد .
9 – عنصر روی :
اثرات مسمومیت و یا بیش بود عنصر روی :
الف – اگر میزان عنصر روی بیش از حد نیاز بستر گیاه باشد منجر به کمبود عنصر آهن در گیاهان خواهد شد .
علائم و اثرات نشات گرفته از کمبود عنصر روی :
الف – لبه های برگ ها خمیده می گردد .
ب – برگ ها دارای چین و چروک می شوند .
پ – اندازه ی برگ ها کاهش می یابد و هم چنین سبب کاهش طول میان گره ها می شود .
ت – در بعضی مواقع کلروز بین رگ برگی نیز مشاهده شده است .
10 – عنصر کلر :
اثرات ناشی از بیش بود و یا مسمومیت از عنصر کلر :
الف – اندازه ی برگ ها کاهش خواهد یافت .
ب – سرعت رشد گیاه کم می شود .
پ – در مواقع خفیف تر لبه ها و یا نوک برگ ها دچار سوختگی می شود .
ت – در بعضی مواقع برنزی می شود .
ث – در مرحله ی بعد زرد می گردد و نهایتا ریزش برگ ها را شاهد خواهیم بود .
علائم و اثرات ناشی از کمبود عنصر کلر :
الف – در این مواقع یعنی کمبود عنصر کلر شاهد خواهیم بود که ریشه های گیاهان کوتاه باقی خواهند ماند و هنگامی که به نوک ریشه ها نزدیک می شویم نوک ریشه ها ضخیم خواهد شد .
ب- برگ ها پژمرده می گردند .
پ – بعد از پژمردگی اگر درمان نشوند کلروز گشته و سپس نکروز می شوند و در آخر به رنگ برنز در خواهند آمد .
11 – عنصر مس :
اثرات ناشی از بیش بود این عنصر و یا مسمومیت گیاهان از آن :
الف – در اثر بیش بود عنصر مس میزان عنصر آهن کاهش خواهد یافت .
ب – رشد گیاه کاهش خواهد یافت و در بعضی مواقع توقف رشد را مشاهده خواهیم نمود .
پ – به صورت غیر طبیعی ریشه های کوچک یا همان ریشه چه ها تیره می گردند و یا ضخیم می شوند.
ت – میزان ریشه ها کم می شود .
علائم و اثرات ناشی از کمبود عنصر مس :
الف – بد شکل شدن برگ ها .
ب – چرخش برگ های جوان
پ – ایجاد نقاط نکروزه در برگ های جوان
ت – برگ های جوان تر به رنگ سبز تیره می گردند .
ث – لازم به ذکر است که کمبود عنصر مس به صورت طبیعی به ندرت اتفاق خواهد افتاد .
12 – عنصر بور :
اثرات بیش بود و یا مسمومیت ناشی از عنصر بور :
الف – اگر میزان این عنصر زیاد باشد و این میزان ادامه یابد در ابتدا قسمت های نوک برگ ها زرد می گردند و سپس برگ ها در قسمت های لبه ها و یا نوکشان نکروز شده و این مشکل به سمت های رگ برگ های وسطی پیشرفت نموده و منتهی خواهد شد .
علائم و اثرات ناشی از کمبود عنصر بور :
الف – در اثر کمبود عنصر بور متاسفانه برگ ها علائم مختلفی از خود بروز می دهند به عنوان مثال : ایجاد پیچیدگی در برگ ها ، ایجاد نقاط کلروز شده در برگ ها ، پژمردگی برگ ها ، شکنندگی برگ ها و هم چنین ضخیم شدن برگ ها .
ب – معمولا در اثر کمبود عنصر بور مریستم ریشه ها و هم چنین نوک ساقه ها از بین خواهند رفت .
پ – یکی دیگر از اثرات کمبود عنصر بور این مطلب است که ریشه های این قبیل گیاهان تغییر رنگ داده و متورم می گردند .
ت – لازم به ذکر است که این علائم بر حسب نوع گیاهان مبتلا به آن متفتون خواهد بود و الزامی به ایجاد تمامی مشکلات ذکر شده در یک گیاه نیست .
13 – عنصر منگنز :
تاثیرات و علائم ناشی از بیش بود و یا مسمومیت های ناشی از عنصر منگنز :
الف – بیش بود این عنصر باعث کمبود عنصر آهن خواهد شد .
ب – میزان رشد گیاه در اثر بیش بود عنصر منگنز کاهش خواهد یافت .
پ – این امر سبب توزیع نا هم گون کلروفیل در گیاهان خواهد شد .
ت – در بعضی مواقع بیش بود عنصر منگنز سبب کلروز شدن برگ ها می گردد .
علائم ناشی از کمبود عنصر منگنز :
الف – یکی از این علائم این است که دیواره ی کلرو پلاست به هم می ریزد .
ب – بر حسب این که گیاه از چه نوع یا گونه ای می باشد علائم کمبود اولیه معمولا به صورت کلروز بین رگ برگی روی برگ های مسن و یا جوان پدیدار خواهد شد .
پ – اگر میزان کمبود درمان نشود و این کمبود گسترش یابد خسارت نکروزه بیشتر شده و در نتیجه برگ ها خواهند ریخت .
