فصل ششم
در این فصل از کشت هیدروپونیک قصد داریم پیرامون مسائل قبلی و با مطالبی جدید شما را از این ارزشمند مطلع سازیم امید وارم که تا اینجا که مقدماتی از این علم بیان شد رضایت شما تا حدودی جلب شده باشد .
1 – مطلب اول که می خواهیم مد نظر شما قرار گیرد در رابطه با جذب مواد معدنی ، آب و این مواد که به صورت محلول در آب موجود می باشند می باشد :
این که طبیعی است این موضوع می باشد که گیاهان به طور معمول مواد معدنی و آب مورد نیاز خود را از خاک جذب می نمایند .
ابتدا رابطه ی خاک و گیاه را برای شما بیان می نماییم و بعد به بحث کشت هیدروپونیک و درک روابط آن خواهیم پرداخت زیرا در این محیط که نوعی کشت غیر خاکی محسوب می گردد گیاهان ملزم به دریافت آب و مواد معدنی به منظور رشد و پرورش خود هستند .
گیاه و رابطه ی آن با خاک به منظور جذب مواد غذایی توسط ریشه ها :
به صورت کلی باید اطلاع داشته باشید که خاک بر آورده کننده ی 4 نیاز گیاه می باشد :
1 – مستحکم نمودن سیستم ریشه ای گیاه و در نتیجه قرار گیری گیاه به صورت مناسب در روی خاک .
2 – تامین نمودن عناصر و مواد غذایی مورد نیاز گیاه .
3 – تامین کننده ی آب مورد نیاز گیاه .
4 – تامین کننده ی اکسیژن مورد نیاز گیاه .
به طور کلی خاک های معدنی دارای چه ترکیب های عمده ای هستند :
1 – آب .
2 – هوا .
3 – مواد آلی .
4 – املاح معدنی .
اگر بخواهیم نظر شما را با ذکر مثالی جلب کنیم خواهیم گفت :
خاک لوم : به منظور رشد و پرورش گیاه در صورت برقرار بودن شرایط مناسب :
1 – دارنده ی 25 در صد هوا .
2 – دارنده ی 25 در صد آب .
3 – دارنده ی 5 در صد ماده ی آلی .
4 – دارنده ی 45 در صد املاح و مواد معدنی .
می باشد .
شاید بخواهید بدانید ماده ی آلی چیست :
باید گفت ماده ی آلی بر گرفته ی دو چیز می باشد :
1 – بقایای مانده و پوسیده ی حیوانات مانند : استخوان ها ، شاخ و . . .
2 – گیاهان پوسیده نظیر : برگ ، شاخه ، تنه و . . .
به خاطر داشته باشید که ماده ی خاک آلی به دو گروه اصلی طبقه بندی می گردد :
1 – هوموس .
2 – قسمت های پوسیده و بافت اصلی .
مواد معدنی و یا همان غیر آلی نیز خود انواع مختلفی دارد و از سنگ های کوچک جدا می گردد .
هوموس چیست ؟
1 – به صورت کلی می توان گفت هوموس محصولی است که در مقابل پوسیدگی از خود مقاومت نشان داده و نسبت به این امر مقاوم است .
2 – هوموس از تغییراتی که در بافت اولیه صورت گرفته به وجود آمده است .
3 – هوموس در مراحل به وجود آمدن خود توسط میکرو ارگانیسم ها سنتز گشته است .
بافت اصلی چیست ؟
1 – بافت اصلی را می توان به عنوان مادهی ساختن بافت ها و نیز منبع انرژی توصیف نمود .
2 – بافت اصلی شامل جانور و یا گیاه نپوسیده می باشد و هر دو عامل و هدفی به منظور مورد حمله قرار گرفتن آن ها توسط ارگانیسم های خاک می باشد . که برای تقویت خاک مفید می باشد .
مطلب بعدی در رابطه با آب موجود در خاک می باشد :
1 – باید بدانید که خاک در منافذ و روزنه های موجود در خاک قرار می گیرد .
2 – به منظور تهیه ی محلول مورد نیاز به منظور تغذیه و رشد و پرورش گیاه آب موجود با حل نمودن مواد موجود در خاک در خود این محلول حیاتی را بوجود می آورد .
نقش هوا و جایگاه آن در خاک :
1 – نقش حیاتی که هوای موجود در خاک ایفا می نماید همان رساندن دی اکسید کربن و نیز اکسیژن به تمامی قسمت های خاک و از آن جا به ریشه ها و گیاهان می باشد .
2 – هوای موجود در خاک نیز مانند آب در روزنه ها و سوراخ های موجود در خاک قرار می گیرد و باید بدانید که میزان دی اکسید کربن موجود در این هوا از میزان اکسیژن آن بیشتر است .
به خاطر داشته باشید چنان چه با زیاده روی در آب دادن این منافذ مسدود گردد و اجازه ی ورود هوا به خاک داده نشود و یا خاک نا مناسب و زیاد سنگین باشد گیاه و ریشه ها در اصطلاح خفه شده و گیاه خواهد مرد .
به منظور تهیه ی شرایطی مطلوب و مناسب به سبب رشد و پرورش یافتن گیاه قدرت و توانایی خاک مورد استفاده در کاشت به 4 فاکتور اساسی بستگی خواهد داشت :
1 – میزان و نحوه ی ترکیب شدن آن ها .
2 – محلول خاکی و میزان اسیدی بودن آن و یا همان میزان
Ph
3 – مقدار و میزان عناصری که برای خاک ضروری می باشند .
4 – مجموعه عملیاتی که صورت می پذیرد تا در طی آن ها عناصر ضروری برای گیاهان قابل استفاده قرار گیرد .
به خاطر داشته باشید که مواد غذایی موجود در خاک به دو صورت می باشند :
1 – حالت هایی که در خاک موجود می باشند و به سادگی قابل حل در آب می باشند .
2 – ترکیب هایی که قابل حل در آب نیستند .
خاک را می توان به عنوان منبع عظیمی از عناصر غذایی دانست . این میزان و مقدار عناصری که به مقدار مختلف در خاک موجود هستند معمولا به نوع خاک و هم چنین اجزای آلی موجود در آن خاک بستگی پیدا می کند .
فرم های ترکیبی موجود در خاک چگونه در دسترس گیاهان قرار می گیرند :
این فرم ها و شکل های ترکیبی موجود در خاک باید ابتدا از حالت غیر قابل حل در آمده تا بتوانند به صورت قابل دسترس و مفید برای ریشه ها و سپس رشد و پرورش گیاهان در آیند بدین منظور باید این فرم های ترکیبی شکسته گردند .
چه عاملی تعیین کننده ی اصلی در میزان دسترسی گیاهان به عناصر مختلف می باشد ؟
به خاطر داشته باشید هر قدر هم که خخاک شما غنی از مواد غذایی باشد باز هم در صورت عدم تناسب بین میزان اسیدیته ی خاک و یا همان
Ph
میزان جذب مناسب صورت نخواهد گرفت بنابراین واکنش محلول خاک یا همان اسیدیته بازیگر اصلی و تعیین کننده ی میزان دسترسی عناصر مختلف به منظور دسترسی ریشه های گیاه و در نتیجه رشد و پرورش گیاهان می باشد .
Ph
به طور کلی نشانگر چیست ؟
Ph
خاک به طور کلی نشان گر میزان اسیدی بودن یا بر عکس قلیلیی بودن خاک است .
Ph
خاک اسیدی : به خاطر داشته باشید که نشان گر اسیدی بودن خاک این مطلب است که
Ph
آن کمتر از 7 باشد .
خاک خنثی : خاکی خنثی می باشد که میزان
Ph
آن عدد 7 را نشان دهد .
خاک بازی یا قلیایی : به خاکی که میزان
Ph
آن از عدد 7 بالا تر باشد حتی 7.1 خاک قلیایی می گویند .
میزان
Ph
در محاسبات به چه صورت می باشد :
نکته ی مهمی که باید به خاطر بسپارید این است که
Ph
به صورت لگاریتمی بوده و در نتیجه یک واحد تغییر در آن باعث تغییر میزان 10 برابری غلظت
H(+)
می گردد و همین طور عکس این مطلب نیز صادق می باشد .
بنابراین در محاسبات خصوصا در علم کشت هیدروپونیک به منظور محلول سازی و . . . این نکته می تواند بسیار بسیار حائز اهمیت باشد .
Ph
مطلوب و مورد نظر برای اکثر گیاهان چه عددی می باشد :
به خاطر داشته باشید که بیشتر گیاهان موجود در طبیعت
Ph
مطلوب خاک خود به منظور زندگی را در حدود 6 الی 7 می پندارند یعنی خاکی نسبتا اسیدی .
چه عناصری در هنگامی که میزان
Ph
بالا میرود میزان دسترسی به آن ها کاهش می یابد ؟
در مواقعی که میزان
Ph
خاک زیاد می گردد مثلا از 6.5 به 7.5 و یا حتی 8 می رسد در محیط قلیایی میزان جذب و یا دسترسی به عناصری نظیر روی ، اهن و منگنز کاهش می بابد پس اگر متوجه کم رنگ شدن برگ ها و یا نتایجی از این دست شدید چنان چه به طور کامل تمامی شرایط رشد گیاه را اعمال نموده بودید و مدتی از تعویض خاک شما گذشته باشد ممکن است
Ph
خاکی که به عنوان بستر گیاه انتخاب نموده اید بالا رفته باشد .
چه عناصری در صورت بالا رفتن میزان
Ph
مانند مثال بالا به میزان بیشتری در دسترس گیاه قرار می گیرند ؟
عناصری نظیر فسفر و هم چنین مولیبدن در مقادیر بالای
Ph
به میزان بیشتری در دسترس قرار می گیرند .
چنان چه میزان
Ph
به میزان بسیار زیادی بالا رود چه اتفاقی خواهد افتاد ؟
در این صورت یون بی کربنات امکان دارد به میزان زیادی در دسترس گیاه قرار گیرد که نتیجه ی آن ایجاد تداخل با جذب معمول سایر یون ها خواهد بود .
شاید با خود بگویید این مسائل و توضیحات چه ربطی به کشت هیدروپونیک دارد و یا زود تر فرمول های دسترسی به کار را توضیح بده و تمام اما باید بدانید که تمامی این مسائل و علمو با هم کاملا مرتبط بوده و تا شما از نحوه ی ارتباط و جزییات کافی به مواد موجود در خاک و بستر های کشت را ندانید قادر نخواهید بود در آینده دست به کاری بزرگ بزنید پس صبور باشید و قدم به قدم با بنده پیش بروید تا در آخر علم عظیمی را بدون آن که کوچک ترین نکته ی مبهمی برای شما وجود داشته باشد فرا گیرید .
چگونگی قابل دسترس شدن نمک های غیر آلی برای گیاهان :
به خاطر داشته باشید که وقتی که نمک های غیر آلی درون محلول های رقیق قرار گیرند تبدیل به اجزای کوچک تری می گردند که همان یون ها هستند . این یون ها دارای بار الکتریکی خواهند بود و در نهایت یون های موجود از سطوح کلوئید خاک و هم چنین نمک های محلول موجود در خاک به منظور استفاده ی گیاهان قابل دسترس می گردند .
یون ها به چند دسته تقسیم می گردند ؟
1 – کاتیون ها : به یون هایی که دارای بار مثبت هستند اطلاق می گردد . از جمله کاتیون ها می توانیم به :
پتاسیم و کلسیم اشاره نماییم . این کاتیون ها توسط کلوئید های خاک جذب می گردند .
2 – آنیون ها : به یون هایی که دارای بار منفی می باشند گفته می شود . از جمله ی این یون ها می توانیم به سولفات و هم چنین کلراید اشاره نماییم .
این قبیل یون ها در محلول های خاکی موجود می باشند .
گیاه و خاک چه ارتباطی با یکدیگر دارند :
این موضوع تا حدودی امری بدیهی است و هر کس با کمترین سطح سواد تا حدودی با آن آشنایی دارد که ریشه ی گیاهان در خاک قرار دارد و مواد غذایی موجود در خاک توسط ریشه های گیاهان که در سطح کلوئید خاک قرار دارند و به وسیله ی محلولی که مناسب خاک است جذب می گردد و مورد استفاده ی گیاهان قرار می گیرد .
این تار های موئین و ریشه های کوچک می باشند که تماس گیاه را با سطوح کلوئید خاک امکان پذیر می نماید .
چه عاملی ما بین محلول خاک و هم چنین خود خاک مبادله می گردد :
این یون ها هستند که ما بین این دو مبادله می شوند .
حرکت یون ها به چه صورت می باشد :
به خاطر داشته باشید که حرکت یون ها ما بین سطوح کلوئید خاک و هم چنین ریشه ها و ما بین سطوح محلول خاک و ریشه ها به صورت دو طرفه انجام خواهد گرفت .
تبادل کاتیونی به چه صورت امکان پذیر خواهد شد :
موضوع بسیار مهم در این زمینه این است که مواد معدنی موجود به وسیله ی فاز جامد خاک به محلول خاک موجود تزریق می گردد و این پروسه خود به چند قسمت تقسیم می گردد :
1 – قسمتی از این پروسه توسط نمک های قابل حل صورت می پذیرد .
2 – قسمتی توسط تبادل کاتیونی صورت می گیرد .
3 – قسمتی هم به وسیله ی مواد آلی و معدنی امکان پذیر می شود .
بنابراین نتیجه می گیریم که محلول خاکی موجود اهمیت بسیار بالایی در جذب نمودن مواد غذایی به وسیله ی ریشه های گیاهان دارا می باشد .
مواد غذایی توسط چه چیزی جایگزین می گردد :
به دلایلی نظیر :
1 – محلول خاکی زیادی رقیق است .
2 – به سرعت مورد استفاده ی گیاهان قرار می گیرد .
3 – ظرف مدت کوتاهی مورد استفاده ی گیاهان قرار گرفته و به اتمام می رسد .
باید به وسیله ی ذرات خاک باز آوری و تهیه شده و جایگزین گردند .
مواد معدنی مورد نیاز گیاهان چگونه تزریق می گردند :
کاتیون هایی که توسط مواد آلی خاک و هم چنین ذرات با بار منفی در خاک نگه داشته می شوند :
کاتیون هایی نظیر : پتاسیم ، الومینیوم ، سدیم ، هیدروژن ، منیزیوم و هم چنین کلسیم به وسیله ی مواد آلی و ذرات با بار منفی خاک نگه داری می شوند .
آنیون هایی که در محلول خاک موجود می باشند :
سولفات ، فسفات ، کلرید ، نیترات و هم چنین سایر آنیون ها تنها در محلول خاکی موجود می باشند .
چه عاملی سبب جذب کاتیون ها می گردد : به خاطر داشته باشید که کاتیون ها در محلول خاکی نیز وجود دارند و توانایی تبادل با کاتیون های جذب شده روی کلوئید خاک است که باعث جذب شدن کاتیون ها می گردد .
