فصل هشتم
با عرض سلام و درودی دوباره پس از گذشت هفت مقاله در رابطه با کشت در بستر خاکی و کشت هیدروپونیک و نیز روند جذب مواد غذایی و انواع آن و کارکرد آوند ها ، حرکت آب و مواد غذایی در آن ها ، کارکرد برگ ها و اجزای آن ها و . . .
نوبت به تغذیه گیاهان و هم چنین بیماری های فیزیولوژی ناشی از تغذیه ی نا مناسب می رسد امید وارم مفید و مطلوب شما دوستان قرار گیرد .
علم تغذیه ای گیاهان به عنوان اصلی پایه ای و اساسی در کشت هیدروپونیک :
چگونگی تکامل کشت هیدرو پونیک : این علم یعنی کشت هیدرو پونیک با مطالعه و تحقیقات گسترده در زمینه ی اجزای سازنده و بوجود آورنده ی گیاهان به تکامل رسید و برای گیاهان عناصر ضروری مورد نیاز را از این طریق کشف نمودند .
به طور کلی پایه و اساس کشت هیدرو پونیک چگونگی تغذیه ی گیاهان می باشد .
کلید موفقیت در کشت هیدرو پونیک :
افراد ، محققین و نیز تولید کنندگانی که راغب و علاقه مند به بهره گیری از مجموعه تکنیک های کشت هیدرو پونیک می باشند باید در مورد تغذیه ی گیاهان از دانش کافی و کاملی برخوردار باشند . به طور کلی مدیریت نمودن تغذیه ی گیاهان که خود شامل مدیریت نمودن محلول های غذایی می باشد را می توان کلید موفقیت در کشت هیدرو پونیک دانست .
با توجه به این موضوع که گیاهان به سرعت مواد غذایی موجود در بستر خود را که ریشه های گیاهان در آن قرار دارند مصرف می نمایند چگونه می توانیم وضعیت تغذیه ای مطلوب در گیاه را در سراسر روند پرورشی گیاهان حفظ نماییم :
به خاطر داشته باشید که تشخیص کامل و هم چنین برنامه ی شناختی به منظور تعیین میزان و مقدار مواد غذایی در گیاهان در هر دوره ی زمانی بسیار با اهمیت بوده و سبب می گردد تا از تنش های غذایی که ممکن است مسبب کاهش رشد گیاهان گردد جلوگیری شود .
علم هیدرو پونیک به ما اجازه ی انجام این کار را می دهد . اما باید آگاه باشید که امکان اشتباه نیز وجود دارد که منجر به اثرات نا مطلوب و یا ضعف شدید در گیاه می گردد .
یکی از روش هایی که به ما در تشخیص نوع نیاز گیاه کمک می کند چیست :
آنالیز نمودن برگ ها و همچنین تجزیه کردن بافت های برگ های گیاهان به صورت منظم و معمولا یک یا دو بار در هر هفته یکی از روش های مطلوب و برگزیده در زمینه ی تشخیص وضعیت غذایی گیاهان می باشد . به خاطر داشته باشید که همزمان با این آزمایش محلول های غذایی نیز تجزیه می گردند .
چگونه می توان از بروز نمودن مشکلات ناشی از محلول های غذایی جلوگیری نمود :
میزان ومقدار هر کدام از عناصر غذایی مصرفی و موجود در بافت گیاهان و محلول های غذایی تعیین گردیده و در صورت نیاز تنظیم و یا اصلاح گردد .
مشکلات انجام این قبیل برنامه های تشخیصی :
1 – پر هزینه بودن آن ها .
2 – وقت گیر بودن این برنامه در مساحت های بالا و کنکاش نمودن در برگ ها در این حجم از کار .
3 – به طور کلی اقتصادی نبودن این کار .
وسایل مورد نیاز انجام این قبیل آزمایشات :
1 – تجزیه کننده ی جذب اتمی .
2 – آزمایشگاهی کاملا مجهز .
3 – کوره ی حرارتی غیر مستقیم .
و . . .
به خاطر داشته باشید که معمولا چنین آزمایشگاه هایی به منظور کار هایی بزرگ در زمینه ی کشت هیدرو پونیک و در گل خانه هایی بسیار بزرگ با مساحت هایی در حدود حد اقل 1.5 الی 2 هکتار مورد استفاده قرار گرفته و می شود گفت مطلوب و مناسب است .
اگر چنین آزمایشگاهی نمی توانید داشته باشید قادر خواهید بود از آزمایشگاه های حرفه ای و یا تجاری استفاده نمایید که معمولا در اکثر شهر ها موجود است . تنها خطر این قبیل آزمایشگاه ها این است که ممکن است به دلیل پر مشغله بودن آن ها نتایج مورد نیاز شما دیر به دستتان رسیده و تاثیر مخرب آن بر روی گیاهان شما گذارده شود .
یکی دیگر از روش های مهم در این زمینه تشخیص ظاهری از روی شرایط و وضعیت گیاهان شما می باشد .
اما به خاطر داشته باشید که اگر علایمی مثلا در روی برگ ها ظاهر گردید خود نشانه ی ضعف عمیقی در گیاهان خواهد بود که باید در نهایت سرعت درمانی برای آن اتخاذ گردد چون جبران این گونه مشکلات خود زمان بر می باشد .
مجموعه مشکلات و بیماری های فیزیولوژی که ممکن است در اثر تغذیه ی نا مناسب در گیاهان پرورشی شما بوجود ایند :
به صورت معمول عمل کرد نا درست و نا مناسب فیزیولوژی گیاهان منجر به عارضه ها و ایجاد اختلالات تغذیه ای نا مناسب و در نتیجه رشد نا مطلوب و غیر طبیعی گیاهان می گردد و قادر است
1 – به علت کمبود و یا همان مقدار کم عناصر و مواد غذایی ( حال یک یا چند عنصر ) .
2 – به علت بیش بود ویا مقدار زیاد عناصر و مواد غذایی (حال یک یا چند عنصر ) .
مورد نیاز گیاهان باشد .
علائم و عوارض فیزیولوژی به چند صورت می باشد :
1 – خارجی .
2 – داخلی .
شناسایی یک اختلال غذایی : شامل تشخیص دادن و توصیف دقیق یک عارضه منجر به شناسایی یک اختلال غذایی می گردد .
تقسیم بندی عناصر غذایی :
1 – عناصر غذایی غیر متحرک ، ثابت و یا
Immobile
2 – عناصر غذایی پویا ، متحرک و یا
Mobile
منظور از عناصر پویا یا متحرک :
این عناصر همان طور که از نامشان پیداست توانایی جا به جا شدن دارند . این گونه مواد غذایی وقتی که در گیاه کمبود غذایی مشاهده می گردد معمولا از برگ های پایینی گیاه که مسن تر می باشند و محل استقرار این مواد غذایی است حرکت می نمایند و به نقاطی که در حال رشد و شکوفایی می باشند و معمولا در مناطق بالایی گیاهان قرار دارند نقل مکان می کنند .
نتیجه ای که می توان گرفت این است که در اثر کمبود مواد غذایی اولین تغییرات در برگ های پایینی گیاه بروز می نماید مانند زرد شدن برگ ها و حتی خشک شدن آن برگ ها .
انواع عناصر و مواد غذایی متحرک عبارتند از :
1 – فسفر
2 – منیزیم
3 – پتاسیم
4 – نیتروژن
5 – روی
منظور از عناصر غیر متحرک و
نتایج کمبود عناصر غیر متحرک یا ثابت در گیاهان :
مطلبی که باید در رابطه با عناصر غیر متحرک بدانیم این است که این عناصر و مواد غذایی قادر به حرکت نمودن از برگ هایی که در پایین گیاه قرار دارند و مسن تر هستند و به عنوان ذخیره ی گیاه به حساب می آیند نبوده و در نتیجه این مواد غذایی و این عناصر در صورت رخ دادن کمبود منابع غذایی به قسمت های بالایی حرکت نخواهند نمود .
انواع عناصر غذایی غیر متحرک و ثابت عبارتند از :
1 – آهن
2 – بور
3 – منگنز
4 – کلسیم
5 – مس
6 – گوگرد
چون این عناصر قادر به حرکت نیستند در نتیجه در صورت کمبود این گونه عناصر برگ های پایینی هم چنان از ذخایر خود بهره می گیرند و نتایج کمبود این قبیل عناصر در برگ های جوان و شکوفه های تازه پدیدار خواهد شد .
به عنوان نمونه اینجانب در بازرسی های خود از گلخانه های گیاهان زینتی و یا در فروشگاه های مختلف گل فروشی این مجموعه برنامه ی مشخصی در زمینه ی کود دهی برای گیاهان برنامه ریزی نموده ام شما نیز حتی اگر چند گل در خانه داشته باشید باید برنامه ی مشخصی داشته باشید .
به عنوان مثال ما در یکی از گل خانه های خود به منظور ریشه دهی از کود های فسفر بالا به منظور گل دهی از کود های پتاسیم بالا و به منظور رشد گیاهانی که هدف سریع پرورش یافتن و قد کشیدن باشد از کود های ازت بالا استفاده می نماییم و معمولا به صورت 15 روز در میان هم از کود های 20 – 20 – 20 به منظور اسپری نمودن به برگ ها استفاده می نماییم و . . .
به خاطر داشته باشید که تشخیص دادن سریع و به موقع اختلال های موجود غذایی بسیار بسیار با اهمیت می باشد .
اگر نمی خواهید این عوارض به سرعت در تمام قسمت های گیاه شما پخش گردد و منجر به نابودی قسمت زیادی از گیاه و محصولات آن گردد باید جلوی تداوم کمبود و یا بیش بود مواد غذایی را هر چه سریع تر گرفت .
به خاطر داشته باشید که اگر گیاهان شما از کمبود حتی یکی از عناصر رنج ببرد نا خود آگاه از جذب سایر عناصر نیز ممکن است باز بماند .
گاهی اوقات پیش خواهد آمد که شما یک عنصر را به گیاهتان بیشتر از حد اندازه داده اید و عنصری دیگر را کمتر از نیاز در اختیارش قرار داده اید در این صورت تشخیص این مورد از روی علائم ظاهری گیاه مشکل می گردد .
کمبود برخی عناصر که سبب کمبود در عناصر وابسته به آن می گردد :
1 – کمبود عنصر کلسیم ممکن است سبب کمبود عنصر پتاسیم گردد .
2 – کمبود عنصر بور ممکن است سبب کمبود عنصر کلسیم گردد .
برعکس این حالات هم ممکن است .
یک نکته ی مهم در تشخیص کمبود عناصر و مواد غذایی در گیاهان به عنوان مثال داخل مزرعه یا گل خانه :
شما در مزارع و یا گل خانه های خود در کنار محصولات اصلی که بداشت می نمایید می توانید چند گیاه که نسبت به کمبود های برخی عناصر حساس ترند و زود تر از محصولات اصلی واکنش نشان می دهند را بکارید مثلا از هر 200 عدد محصول یک عدد گیاه حساس به کمبود برخی عنصر های حیاتی که ممکن است کمبودشان به محصول شما لطمه وارد نماید بکارید در این صورت هر وقت آن ها علائم کمبود را نشان دهند شما به سرعت کمبود ها را جبران خواهید نمود و به محصولات و گیاهان اصلی شما آسیبی نخواهد رسید .
به عنوان مثالی واضح تر :
اگر در مزارع و یا گل خانه های خود مشغول به کشت گوجه فرنگی می باشید چند بوته ی خیار و یا کاهو که نسبت به کمبود عناصر غذایی حساس ترند بکارید .
به خاطر داشته باشید که بوته های خیار نسبت به کمبود عناصری نظیر کلسیم و بور بسیار حساس هستند . در نتیجه چند روز تا یک هفته زود تر از گوجه فرنگی ها این کمبود ها را از خود بروز می دهند و در نتیجه شما می توانید سریعا با محلول های غذایی مورد نیاز خلا این عناصر را جبران نمایید .
یکی دیگر از این مسائل مهم که باید بدان توجه نمود این است که همیشه بوته هایی که ضعیف ترند زود تر نسبت به کمبود عناصر از خود واکنش نشان می دهند .
بعد از تشخیص یک اختلال غذایی ویا کمبود و یا بیشبود عناصر غذایی باید سریعا آن را درمان نماییم .
اقدامات مهم بعد از تشخیص اختلال غذایی در کشت هیدروپونیک :
در ابتدا باید سریعا محلول غذایی مورد استفاده را تغییر داد .
اگر کوچک ترین شکی در شما نسبت به وجود علایم اختلال غذایی پیش آمد باید سریعا این محلول غذایی را تغییر داد تا نتیجه قطعی گردد .
اگر ثابت شد اختلال ناشی از کمبود عناصر و مواد غذایی است به منظور درمان به موقع باید چه کرد :
می تونید از عملیات محلول پاشی روی برگ ها به منظور درمان به موقع استفاده نمایید .
تمهیدات مهم قبل از محلول پاشی روی برگ ها چه هستند :
1 – به خاطر داشته باشید که هرگز از غلظت های زیاد به منظور محلول پاشی استفاده ننمایید زیرا ممکن است سبب سوختگی برگ ها و یا گیاهان شما گردد .
2 – همیشه قبل از انجام محلول پاشی روی کلیه ی گیاهان خود ابتدا این عمل را روی چند گیاه امتحان نموده و چند روز صبر نمایید تا نتیجه را مشاهده نمایید و پس از مشاهده ی بهبودی این عمل را روی سایر گیاهان خود انجام دهید هیچ وقت قبل از آزمایش تمام گیاهان و محصولات خود را از روی عجولانه برخورد کردن نابود ننمایید .
3 – اگر مطمئن شدید که گیاهان شما از کمبود عنصری رنج می برند آن عنصر را حد اکثر به میزان 25 الی 30 در صد در محلول های خود اضافه گردانید . سپس هنگامی که گیاهان به وضعیت عادی خود باز گشتند و مشکل حل شد محلول غذایی خود را به میزان 10 الی 15 در صد از زمان کمبود کاهش دهید .
4 – به خاطر داشته باشید که میزان واکنش گیاهان شما نسبت به محلول غذایی که به خاطر کمبود به آن ها داده اید بر حسب برخی موارد مانند :
الف – نوع عنصری که گیاه کمبود داشته است .
ب – وضعیت و شرایط اب و هوایی منطقه ی کشت شما .
پ – میزان شدت اختلال ایجاد شده .
و . . .
امکان دارد ما بین یک هفته الی ده روز به طول انجامد .
چنان چه در کشت هیدرو پونیک گیاهان شما به خاطر زیاده روی و یا بیش بود عناصر غذایی دچار آسیب ، اختلال و یا حتی مسمومیت غذایی شدند چه باید نمود :
به خاطر داشته باشید که اکثر اختلالات معمولا به خاطر کمبود عناصر غذایی رخ می دهند و در صد کمی ممکن است این اتفاق بروز نماید که گاهی در اثر اشتباهات در اندازه گیری و یا خطای دست ممکن است بروز نماید در این صورت دو حالت معمولا پیش می آید :
1 – اگر میزان مسمومیت کم بود کافی است یک مرتبه گیاه و ریشه ها را با آب خالی بشوییم تا مقادیر خطرناک عناصر غذایی از گیاه و قسمت ریشه ها زدوده گردد .
2 – اگر میزان مسمومیت بالا باشد و اختلالات ناشی از آن بیشتر باشد معمولا گیاه و ریشه های آن را به صورت دوره ای و مثلا به صورت هفته ای یک بار با آب خالی می شوییم . e
